الکتروموتور صنعتی یک نوع موتور الکتریکی است که کاربرد زیادی در صنعت دارد. وظیفه این موتور، تبدیل انرژی الکتریکی به مکانیکی است. مدل‌های مختلف این موتور شامل موتورهای تک فاز و سه فاز می‌شوند. ویژگی‌های خاص الکتروموتور صنعتی باعث شده است تا اهمیت زیادی در صنعت داشته باشد. امروزه در بسیاری از کارخانه ها و تولیدی‌های کوچک و بزرگ از الکتروموتور استفاده می‌کنند.
انواع الکتروموتور صنعتی
همان‌طور که گفتیم دو مدل از الکتروموتور در صنعت وجود دارند که شامل الکتروموتورهای تک فاز و سه فاز می‌شوند.
– الکتروموتور صنعتی تک فاز
الکتروموتورهای تک فاز، موتورهای القایی پرکاربردی هستند که با جریان ac کار می‌کنند. موتور القایی به معنای وسیله ای است که می‌تواند نیروی الکتریکی را به نیروی مکانیکی تبدیل کند. وظیفه این عملیات بر عهده سیم‌پیچ موتور و پره های چرخشی آن است. افرادی که دانش فنی کافی را داشته باشند، می‌توانند به راحتی با این دستگاه کار کنند. از دیگر ویژگی‌های الکتروموتور صنعتی تک فاز می‌توان به قابلیت کار با برق تک فاز شهری اشاره کرد. الکتروموتور رله ای (تک خازن) و الکتروموتور کلاچ دار (دو خازن) مدل‌هایی از الکتروموتور تک فاز هستند.
– الکتروموتور صنعتی سه فاز
این نوع الکتروموتورها برای تولید نیروی مکانیکی، علاوه بر فاز و نول به برق سه فاز نیاز دارند. موتور الکتریکی سه فاز با استفاده از اختلاف فازی که بین سه فاز تغذیه وجود دارد، می‌تواند نیروی مغناطیسی چرخان موردنیاز خود را ایجاد کند.
الکتروموتور صنعتی موجود در کشور
با گشتی در بازار داخلی کشور می‌توانید انواع مختلفی از الکتروموتور صنعتی را مشاهده کنید. این الکتروموتورها شامل الکتروموتورهای ایرانی، اروپایی و چینی می‌شوند.
۱- الکتروموتور صنعتی ایرانی
این الکتروموتورها ساخت ایران هستند و برای به حرکت درآوردن تجهیزات صنعتی مانند انواع گیربکس‌ها به کار می‌روند. از مهم‌ترین برندهای الکتروموتور صنعتی ایرانی می‌توان به برندهای موتوژن و الکتروژن اشاره کرد.
الکتروموتور موتوژن
یکی از معروف‌ترین برندهای تولید‌کننده الکتروموتور در کشور، برند موتوژن است. نام‌های دیگر این الکتروموتور شامل دینام موتوژن، الکتروموتور ژن، دینام موتورژن، گلدالکتریک و دینام ژن تبریز می‌شوند.
موتوژن به عنوان یکی از برندهای مشهور الکتروموتور در خاورمیانه شناخته می‌شود. این برند متعلق به شرکت موتوژن تبریز است که بیش از ۴۰ سال سابقه فعالیت در زمینه طراحی و تولید الکتروموتور را دارد.
شرکت موتوژن تبریز در ابتدا با نام گلد الکتریک فعال بود؛ اما از سال ۱۳۵۴ تغییر نام داد. محصولات این شرکت علاوه بر داخل کشور، روانه بازارهای خارجی نیز می‌شود.
انواع الکتروموتور سه فاز بدنه چدنی و آلومینیومی، الکتروموتورهای تک فاز تک خازن و دو خازن، دستگاه های خنک‌کننده و انواع الکتروموتورهای کولر تنها بعضی از محصولات این مجموعه را تشکیل می‌دهند.
الکتروموتور الکتروژن
این نوع الکتروموتور هم مانند الکتروموتور موتوژن جزء معروف‌ترین انواع الکتروموتور ایرانی است. محصولات این برند هم بسیار قدرتمند هستند و استانداردهای لازم را در زمینه تولید این محصول دریافت کرده اند.
تفاوت محصولات موتوژن و الکتروژن
الکتروموتور صنعتی موتوژن تفاوت‌هایی با الکتروموتور الکتروژن دارد. در ادامه به تفاوت‌های این دو برند ایرانی الکتروموتور اشاره می‌کنیم.
– الکتروموتورهای تک فاز یا سبک الکتروژن که برای تجهیزات خانگی طراحی شده‌اند، بهتر از الکتروموتورهای تک فاز موتوژن هستند.
– تفاوت دیگر الکتروموتور صنعتی الکتروژن با الکتروموتور موتوژن به درجه حفاظت آنها مربوط می‌شود. درجه حفاظت الکتروموتور الکتروژن، IP55 است. در حالی که الکتروموتورهای تک فاز و سه فاز موتوژن دارای درجه حفاظت IP44 و IP54 هستند.
– الکتروموتورهای انفجاری یکی دیگر از محصولاتی هستند که توسط شرکت موتوژن تولید می‌شوند. این محصولات دارای درجه حفاظتی EN و عایق حرارتی سطح F می‌باشند. اما شرکت الکتروژن چنین محصولی تولید نکرده است.
– تنوع محصولات برند موتوژن بیشتر از الکتروژن است. به همین علت توانسته سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهد.
– یکی دیگر از تفاوت‌های الکتروموتور صنعتی موتوژن با الکتروژن در قدرت محصولات است. الکتروموتورهای برند موتوژن قدرتمندتر از برند الکتروژن هستند.
– الکتروموتور تک فاز موتوژن در دو مدل تک خازن و دو خازن تولید می‌شود؛ در حالی که الکتروموتور تک فاز الکتروژن، فقط مدل تک خازن دارد.
– برند موتوژن سابقه ای ۵۰ ساله دارد و قدیمی‌تر از برند الکتروژن است. سابقه فعالیت برند الکتروژن به ۳۰ سال قبل بازمی گردد.
۲- الکتروموتور اروپایی
الکتروموتور صنعتی اروپایی یکی از انواع الکتروموتورهای موجود در بازار ایران است. این الکتروموتورها کیفیت بالایی دارند. در گذشته بسیاری از صنعتگران از این نوع الکتروموتور استفاده می‌کردند. به مرور زمان و با افزایش نرخ ارز، میزان استفاده از الکتروموتور اروپایی کاهش یافت. بعضی از برندهای معروف و با کیفیت الکتروموتور اروپایی شامل الکتروموتور زیمنس و الکتروموتور VEM می‌شوند. کیفیت بالا و برند معروف این الکتروموتورها باعث شده است تا برخی صنعتگران همچنان از آنها استفاده کنند.
الکتروموتور زیمنس Siemens
برند زیمنس آلمان یکی از برندهای خوشنام در زمینه تولید الکتروموتور است. این شرکت در هنگام ساخت محصولات خود از جدیدترین فناوری‌های روز دنیا استفاده می‌کند. محصولات شرکت زیمنس شامل انواع موتورهای صنعتی و موتورهای الکتریکی می‌شوند. بازدهی و درجه حفاظت بالا، کار مستمر، تنوع محصول، استاندارد بالا، کم‌مصرف بودن و طول عمر زیاد از مزیت‌های الکتروموتور صنعتی اروپایی زیمنس به شمار می‌روند.
الکتروموتور VEM
الکتروموتور VEM یکی از برندهای معروف الکتروموتور اروپایی است. این محصول ساخت کشور آلمان می‌باشد و در ساخت آن از بهترین بلبرینگ‌ها و مواد مغناطیسی استفاده می‌شود. توان، ابعاد و سرعت خروجی این نوع موتور الکتریکی استاندارد هستند. به همین علت براحتی می‌توان آنها را جایگزین مدل‌های قدیمی کرد.
۳- الکتروموتور چینی
دسته دیگری از الکتروموتورهای موجود در بازار ایران، الکتروموتورهای چینی هستند. این نوع الکتروموتور صنعتی بیشتر برای فشرده‌سازی خط لوله و ذخیره‌سازی پمپاژ به کار می‌رود. قیمت و کیفیت الکتروموتورهای چینی مناسب است. به همین دلیل در کشور ما طرفداران زیادی دارند. از برندهای معروف الکتروموتور چینی می‌توان به الکتروموتور چینی کایجیلی، گوانگلو، ایده آل، استریم و Huali اشاره کرد.
اجزای داخلی الکتروموتور صنعتی
در ساختار الکتروموتور صنعتی بخش‌های مختلفی وجود دارند. عملکرد صحیح هر یک از این قسمت‌ها موجب می‌شود الکتروموتور به درستی کار کند. یعنی اگر برای یک بخش مشکلی پیش بیاید، الکتروموتور کارایی لازم را نخواهد داشت.
۱- روتور ( Rotor )
بخش متحرک الکتروموتور که از ورق‌های نازک فولادی ساخته شده است، با نام روتور شناخته می‌شود. معمولا داخل آن، یک رسانا از جنس مس یا آلومینیوم وجود دارد. روتور درون استاتور قرار دارد و آن را روی شفت موتور AC نصب می‌کنند.
۲- بلبرینگ ( Bearing )
بلبرینگ یکی از اعضای ضروری موتورهای الکتریکی است که وظیفه پشتیبانی و ایجاد تکیه‌گاه برای روتور را بر عهده دارد. به علت وجود بلبرینگ، شافت و محورها می‌توانند با سرعت بسیار بالا و با کمترین تلفات بچرخند. الکتروموتور می‌تواند فشار و بار اضافی را توسط بلبرینگ‌ها بهحالت معلق درآورد.
۳- استاتور ( Stator )
به بخش ثابت الکتروموتور صنعتی ، استاتور می‌گویند. ساختار این بخش از سیم‌پیچ یا آهنربای دائمی تشکیل شده است. استاتور دارای یک هسته به نام لمینت است که از ورق‌های فلزی و نازک زیادی ساخته شده است. لمینت نقش مهمی در کاهش انرژی ایفا می‌کند.
۴- شکاف هوا ( Air gap )
به فاصله ای که بین روتور و استاتور وجود دارد، شکاف هوا می‌گویند. این بخش اهمیت زیادی در ساختار الکتروموتور دارد؛ چرا که مهم‌ترین عامل در ضریب توان بالا و کارکرد کم موتور به شمار می‌رود.
شکاف هوا خیلی نازک است. اگر این طور نباشد، عملکرد الکتروموتور صنعتی دچار اختلال می‌شود. البته نازکی شکاف، مقدار مشخصی است. کوچک بودن بیش از اندازه شکاف، مشکلات مکانیکی، خوردگی و سر و صدا ایجاد می‌کند.
۵- سیم‌پیچ ( Windings )
هنگامی که سیم‌ها به دور یک هسته مغناطیسی از جنس آهن نرم لمینت پیچیده می‌شوند، یک سیم‌پیچ به وجود می آید. عبور جریان از این سیم‌ها موجب تولید قطب‌های الکترومغناطیسی می‌گردد.
۶- تغییردهنده جهت برق یا کموتاتور ( Commutator)
کموتاتور یا جابه‌جا‌گر یک نوع سوئیچ الکتریکی است که در برخی موتورها یا ژنراتورهای الکتریکی وجود دارد. این بخش مسئول تعویض جهت جریان بین روتور و مدار خارجی است. یعنی جهت جریان را به صورت مستمر بین روتور و مدار خارجی عوض می‌کند. کموتاتور در موتورها مسئول انتقال توان الکتریکی به روتور است. همچنین برای جمع‌آوری توان در ژنراتورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قیمت الکتروموتور صنعتی
قیمت الکتروموتور صنعتی تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند برند یا شرکت سازنده، هزینه نیروی انسانی، خطوط تولید، کیفیت و نوع قطعات (استاتور، پوسته و فریم، سیم پیچ و…)، سرعت الکتروموتور و جنس بدنه است. البته تک فاز یا سه فاز بودن الکتروموتور هم روی قیمت آن تاثیر می‌گذارد.
سخن پایانی در مورد الکتروموتور صنعتی
الکتروموتور صنعتی یکی از انواع موتورهای الکتریکی است که کاربرد زیادی در صنایع مختلف دارد. این نوع موتور در ساختار دستگاه تهویه هوا، توربین‌ها، پمپ‌ها، لوازم خانگی و… مورد استفاده قرار می‌گیرد.
الکتروموتور صنعتی را از نظر نوع ورودی برق به دو دسته الکتروموتور جریان مستقیم و موتور الکتریکی متناوب تقسیم‌بندی می‌کنند. هر یک از این مدل ها، دارای ویژگی‌های متفاوتی هستند.