الکتروموتور گیربکس دار که با نام گیربکس صنعتی هم شناخته می شود، تلفیقی از یک الکتروموتور و گیربکس می باشد. این دستگاه در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد و وظیفه ی انتقال قدرت و تبدیل سرعت به گشتاور را بر عهده دارد.
قدرتی که الکتروموتور تولید می کند، به وسیله ی گیربکس و با کنترل سرعت انتقال پیدا می کند. این نوع الکتروموتور به عنوان رابط میان ذخیره و منبع توان و مصرف کننده آن محسوب می شود و می تواند یک هماهنگی دقیق و مشخص میان گشتاور و سرعت منبع توان با مصرف کننده ایجاد کند.
جنس الکتروموتور گیربکس دار
الکتروموتور از جنس چدن و آلومینیوم ساخته می شود و جنس گیربکس دستگاه از آهن، آلومینیوم و یا برنج است.
دسته بندی الکتروموتور گیربکس دار
به طور کلی الکتروموتورهای گیربکس دار (گیربکس صنعتی) را به دو دسته ی الکتروموتور گیربکس دار کاهنده و الکتروموتور گیربکس دار افزاینده تقسیم بندی می کنند.
– الکتروموتور گیربکس دار کاهنده :
مدل های مختلفی از این نوع الکتروموتور در بازار به فروش می رسند. این دستگاه ها، باعث کاهش سرعت و افزایش گشتاور می شوند. از مزایای الکتروموتور گیربکس دار کاهنده می توان به نصب و جایگذاری آسان، تنوع و راندمان بالا، کاربری ساده، توان زیاد، وزن کم و اندازه کوچک اشاره کرد.
– الکتروموتور گیربکس دار افزاینده :
این دستگاه بر عکس نوع قبلی عمل می کند. یعنی موجب افزایش سرعت و کاهش گشتاور می شود. این نوع الکتروموتور در صنایع مختلف پالایشگاهی، پتروشیمی و … کاربرد دارد.
انواع الکتروموتور گیربکس دار
در حال حاضر انواع مختلفی از الکتروموتور گیربکس دار (گیربکس صنعتی) تولید و در بازار به فروش می رسند. این گیربکس ها از لحاظ نوع و اندازه چرخ دنده با هم متفاوت هستند.
۱- گیربکس حلزونیWorm Geared Motor :
در ساختار این نوع گیربکس، یک ماردون فولادی و چرخ دنده حلزونی وجود دارد. نوع چرخ دنده ی این گیربکس باعث شده است تا خاصیت خود قفل شوندگی داشته باشد. گیربکس های حلزونی مزایای زیادی دارند که از آن جمله می توان به عملکرد مداوم و بالا، مصرف برق و سر و صدای کم، نصب آسان و عمر مفید طولانی اشاره کرد.
۲- گیربکس هلیکال یا شافت مستقیمHelical Geared Motor :
یکی از پرکاربردترین انواع گیربکس صنعتی است که می تواند تنش و فشار بالایی را نسبت به چرخ دنده های معمولی تحمل کند. سطح تماس در چرخ دنده های معمولی کم است. این امر باعث می شود تا نتوانند تنش و فشار زیاد را تحمل کنند. در چنین شرایطی می شکنند. در حالی که زاویه دار بودن چرخ دنده های هلیکال موجب می شود تا سطح تماس آنها بیشتر شود. با افزایش سطح تماس، تنش و فشار بیشتری را تحمل می کند. سر و صدای کم و کارکرد نرم تر از ویژگی های گیربکس هلیکال به شمار می روند.
۳- گیربکس مخروطی Bevel Geared Motor:
چرخ دنده های به کار رفته در ساختار این نوع گیربکس از نوع مخروطی یا بول Bevel می باشند. بازده الکتروموتورهای گیربکس دار مخروطی بیشتر از الکتروموتورهای گیربکس دار حلزونی با نسبت ۹۰ درجه است. گیربکس های مخروطی در شرایط کارکرد نرم و برای اجرام سبک کاربرد دارند. امروزه در صنایع مختلف از این نوع گیربکس استفاده می کنند. از کاربردهای گیربکس مخروطی می توان به فن ها، فیلترها، بطری پر کنی، بالابرها، پمپ های سانتریفیوژ، تغذیه کننده مارپیچ برای مواد سبک و … اشاره کرد.
۴- گیربکس آویز یا شفت موازی Parallel shaft Geared Motor:
یکی دیگر از انواع گیربکس های صنعتی است که ساختاری چند محوری دارد. به همین علت می تواند گشتاورهای بالایی را ایجاد و به صورت دائم کار کند. گیربکس آویز قادر است تا توان را همزمان به چند محور انتقال دهد.
۵- گیربکس کرانویل پینیون Helical-Bevel Geared Motor :
این گیربکس ها با نام گیربکس های شافت بغل هم شناخته می شوند. در ساختار آن، چرخ دنده های هلیکال و بول وجود دارند. چرخ دنده Bevel می تواند گشتاور را در زاویه ۹۰ درجه ایجاد کند. چرخ دنده هلیکال باعث می شود تا گیربکس کرانویل به صورت نرم و بدون ضربه کار کند.
۶- گیربکس خورشیدی یا سیاره ای Planetary Geared Motor :
در قسمت مرکز این گیربکس، یک چرخ دنده (خورشید) و در اطراف آن چند چرخ دنده (سیاره) وجود دارند. گیربکس خورشیدی به علت اندازه کوچک، راندمان بالا، نصب و نگهداری آسان و قیمت مناسب در صنایع مختلف به کار می رود. این نوع گیربکس در صنایع آب و فاضلاب، صنایع معدنی، خطوط نورد فولاد، صنایع سیمان، صنایع بسته بندی، نوار نقاله، توربین بادی و … مورد استفاده قرار می گیرد.
اجزای اصلی الکتروموتور گیربکس دار
الکتروموتور گیربکس دار از اجزای مختلفی تشکیل شده است که از مهم ترین آنها می توان چرخ دنده ها، شفت ورودی- خروجی، یاتاقان، آب بند، محفظه (پوسته) و درپوش کنترل روغن را نام برد.
– چرخ دنده :
مهم ترین قسمت گیربکس، چرخ دنده های آن است که مسئول فراهم کردن سرعت و گشتاور برای سیستم هستند.
– شفت یا شافت ورودی – خروجی :
کلیه شافت های ورودی و خروجی الکتروموتورهای گیربکس دار از جنس فولاد هستند و در اغلب مواقع به صورت شافت یا سوراخ می باشند.
– یاتاقان :
این قسمت که با نام بیرینگ گیربکس و چرخ دنده هماهنگ کننده هم شناخته می شود، وظیفه دارد تا بارهای شعاعی و محوری شافت های الکتروموتور گیربکس دار را تحمل نماید. این قطعه به صورت کشویی به سمت چرخ دنده ی موردنظر حرکت می کند و بعد از چفت شدن با آن، باعث حرکت چرخ دنده می گردد.
– آب بند، نشت بند یا کاسه نمد :
یکی از اجزای اصلی الکتروموتور گیربکس دار است که از دستگاه در برابر عوامل محیطی خارجی مانند گرد و غبار محافظت می کند.
– محفظه (پوسته) :
معمولا محفظه های الکتروموتور گیربکس دار از چدن ریخته گری ساخته می شوند. تمامی چرخ دنده های این سیستم در داخل پوسته قرار دارند.
– درپوش کنترل روغن :
این درپوش، وظیفه ی کنترل مقدار روغن در الکتروموتور را بر عهده دارد.
کاربردهای الکتروموتور گیربکس دار
الکتروموتورهای گیربکس دار در ساعت، پمپ، سیستم های آبیاری، ماشین آلات نیروگاه، ماشین های لباسشویی، صنایع غذایی، فولاد، مس، پتروشیمی، سیمان سازی، نئوپان سازی، آسیاب های بامیل، دستگاه های انتقال مواد در معادن و کوره های ذوب و … استفاده می شوند.
شاخص های موثر در انتخاب الکتروموتور گیربکس دار
الکتروموتورهای گیربکس دار مسئول انتقال قدرت و تبدیل دور به گشتاور در موتور هستند. به همین علت باید در انتخاب این دستگاه، به یکسری پارامترها توجه نمود. از جمله این پارامترها می توان به توان ورودی و قدرت الکتروموتور، آرایش محورها، برنامه دستگاه، ساعت کارکرد در روز، پیکربندی دستگاه، نسبت تبدیل، دما و شرایط محیطی، نوع و مشخصات الکتروموتور اشاره کرد.
سوالات متداول
۱- الکتروموتور گیربکس دار چیست؟
الکتروموتور گیربکس دار که با نام گیربکس صنعتی هم شناخته می شود، تلفیقی از یک الکتروموتور و گیربکس می باشد. این دستگاه که در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد، وظیفه ی انتقال قدرت و تبدیل سرعت به گشتاور را بر عهده دارد. قدرتی که الکتروموتور تولید می کند، به وسیله ی گیربکس و با کنترل سرعت انتقال پیدا می کند. این نوع الکتروموتور به عنوان رابط میان ذخیره و منبع توان و مصرف کننده آن محسوب می شود و می تواند یک هماهنگی دقیق و مشخص میان گشتاور و سرعت منبع توان با مصرف کننده ایجاد کند.
۲- الکتروموتور های گیربکس دار کاهنده چه مزایایی دارند؟
از مزایای الکتروموتور گیربکس دار کاهنده می توان به نصب و جایگذاری آسان، تنوع و راندمان بالا، کاربری ساده، توان زیاد، وزن کم و اندازه کوچک اشاره کرد.
۳- الکتروموتورهای گیربکس دار چه کاربردهایی دارند؟
الکتروموتورهای گیربکس دار در ساعت، پمپ، سیستم های آبیاری، ماشین آلات نیروگاه، ماشین های لباسشویی، صنایع غذایی، فولاد، مس، پتروشیمی، سیمان سازی، نئوپان سازی، آسیاب های بامیل، دستگاه های انتقال مواد در معادن و کوره های ذوب و … استفاده می شود.